Vulkanisme

 

Leerdoelen VMBO-T/HAVO

• Je weet hoe een vulkaan werkt en wat de gevolgen van vulkaanuitbarstingen kunnen zijn.

• Je begrijpt waar vulkanen voorkomen en waarom dat daar is.

• Je kunt een doorsnedetekening van een vulkaan maken.

 

Leerdoelen HAVO/VWO

• Je weet wat een vulkaan is en wat de gevolgen van vulkaanuitbarstingen kunnen zijn.

• Je begrijpt hoe vulkanen ontstaan en waarom de gevolgen voor mensen in arme landen verschillen van die voor bewoners van rijke landen.

• Je kunt op een kaart met de aardkorstplaten de gebieden aanwijzen met vulkanisme.

​

Opdracht A

Hoe ontstaat een vulkaan? 

Bekijk de video 'Het ontstaan van vulkanen en eilanden'.

 

Platen bewegen uit elkaar

In het filmpje wordt aangeven dat er as, stoom en lava uit de zee omhoog spoot. Hierdoor ontstond er een nieuw eiland.

 

1. Teken het proces in de volgende stappen uit in je schrift. 

 

Stap 1: Twee platen (oceaan) drijven uit elkaar

Stap 2: Het magma gaat omhoog

Stap 3: Bereikt de zeebodem en stolt 

Stap 4: Elke keer een nieuw laag gestold lava 

Stap 5: De laag gestold gesteente is zo dik dat het boven de zee uitkomt 

 

Bekijk de video nog een keer. In dit filmpje wordt aangegeven dat er in de oceaan een hele bergrug is ontstaan. Deze bergrug wordt ook wel mid-oceanische rug genoemd. 

2. Leg uit hoe een mid-oceanische rug ontstaat. Beschrijf het proces in 5 stappen. 

Stap 1: De oceanische platen …………………….

Stap 2: 

Stap 3: 

Stap 4:

Stap 5: 

 

Platen bewegen naar elkaar toe 

In het filmpje wordt aangegeven dat platen ook naar elkaar toe kunnen bewegen. Als een oceanische plaat (oceaanbodem) en een continentale plaat (aardkorst-plaat) tegen elkaar botsen kunnen er vulkanen ontstaan. 

 

3. Noteer de cijfers en schrijf achter elk cijfer wat er moet komen te staan. 

Als een oceanische plaat en een continentale plaat botsen, ontstaan er vulkanen, zoals de Merapi in ……(1)….… De zwaardere oceanische plaat wordt ……(2)…… de continentale plaat geduwd en neemt water en brokken steen mee naar beneden. Hoe verder naar beneden, hoe ……(3)…… het wordt. En uiteindelijk ……(4)…… het gesteente. Het stijgt als ……(5)…… op uit de aardmantel, breekt door de aardkorst heen en wordt een vulkaan.

 

Opdracht B

Je weet nu dat vulkanen ontstaan als twee platen tegen elkaar aan of uit elkaar bewegen. In de Grote Bosatlas (zie afbeelding) zie je een kaart van de wereld. In de legenda zie je dat de roze driehoekjes de actieve vulkanen weergeven en de grijze rondjes de plaatsen van een aardbeving. 

 

1. Bekijk de afbeelding 'Grote Bosatlas 238 D'. Langs de kust van noord en zuid Amerika komen heel veel vulkanen voor. Leg uit waarom juist hier veel vulkanen voorkomen (gebruik ook figuur 1). 

 

Op de afbeelding 'Grote Bosatlas 238 D) zie je dat er in verschillende oceanen ‘’mid-oceanische ruggen’’ zijn gevormd, zoals de midden-Atlantische rug, zuidoost-Indische rug, Hawaii rug en de oost-Pacifische rug. 

2. Leg uit aan de hand van de afbeelding 'Grote Bosatlas 238 B' uit waarom juist daar deze mid-oceanische ruggen ontstaan.

 

Opdracht C

In 2010 waren er in IJsland meerdere vulkaanuitbarstingen, waaronder ook de vulkaan Eyjafjallajökull uitbarstte. Bij een uitbarsting stroomt hete lava over het land. De mensen die dicht bij de vulkaan wonen moeten worden geëvacueerd omdat zij anders verwond raken of zelfs komen te overlijden door de hitte van de lava. Ook huizen en gebouwen worden vernietigd. Ook wordt er gloeiend hete as de lucht in geblazen. Deze as komt in de lucht terecht en valt uiteindelijk weer neer op de grond. Maar soms kan het vulkanische as zich zo ver door de lucht verspreiden dat andere landen hier ook last van hebben. 

 

Bekijk de video RTL nieuws

1. Wat heeft de vulkaanuitbarsting in IJsland veroorzaakt? 

2. Wat was het gevolg voor de omliggende landen en zelfs Europese landen? 

3. Bedenk een verklaring voor hoe de vulkaanuitbarsting op IJsland zoveel overlast heeft kunnen veroorzaken voor Europese landen (HAVO/VWO).

 

Opdracht D

Bekijk de video: Geisers en vulkanen in IJsland.

1. Waar ligt IJsland? 

2. Waaraan kan je zien dat IJsland vulkanisch is? Noem 2 voorbeelden 

3. Wat zijn de grote nadelen van vulkanisme in IJsland? Noem 2 voorbeelden. 

4. Wat zijn de voordelen van vulkanisme in IJsland? Noem 2 voorbeelden. 

5. In het filmpje bij opdracht A heb je kunnen zien dat er nog een voordeel is van vulkanisme, namelijk dat de grond vruchtbaar wordt. Bedenk waarom dit voor IJsland toch geen voordeel is. (HAVO/VWO)

 

Opdracht E (VWO)

Via deze link vind je een overzicht van de gevolgen van vulkaanuitbarstingen over de hele wereld per jaartal, gebied, aantal dodelijk slachtoffers en de voornaamste doodsoorzaak. Ook staat er op de pagina extra informatie over de voornaamste doodsoorzaken. 

Bestudeer de lijst.

1. Vergelijk de ‘’meest’’ dodelijke slachtoffers met de ‘’minst’’ dodelijke slachtoffers. Wat valt je op als je kijkt naar het jaartal, gebied waar de vulkaan staat en de voornaamste doodsoorzaak? 

2. Je ziet dat er 4 verschillende doodsoorzaken zijn beschreven, namelijk pyroclastische stroom, modderstroom, tsunami en hongersnood. Bedenk waarom het kan dat in het ene gebied een pyroclastische stroom minder dodelijke slachtoffers maakt dan in het andere gebied. 

3. De pyroclastische stroom komt het meeste naar voren als voornaamste doodsoorzaak. Lees de tekst op de pagina of zoek zelf op internet informatie over de pyroclastische stroom. Leg in je eigen woorden uit waarom deze pyroclastische stroom zo gevaarlijk is. 

 

Huiswerk

1. Is het niet gelukt alle opdrachten te maken tijdens de les? Maak het dan thuis verder af. De deadline is het voor het begin van les 1 volgende week. 

2. Kijk de opdrachten na, zodat je de juiste antwoorden op de vragen hebt.

3. Leer de betekenis van de begrippen en de antwoorden op de leervragen voor de volgende les. 

4. Schrijf de vragen op die je de volgende les kunt stellen.